Verandering… Iedereen wil of moet het bij tijd en wijle. We willen zo graag moeiteloos veranderen en toch lukt het vaker niet dan wel. We weten dat iets nodig is en toch lukt het bijna niemand om ineens grote veranderingen door te voeren zonder veel weerstand. De moeite bij het starten en vooral volhouden van een verandering maakt ons soms gek van frustratie.
Wat maakt het toch zo lastig om te veranderen?
Of het nu gaat om een verandering in je persoonlijke situatie of een verandering in je organisatie. Het stuit altijd op weerstand, zowel intern als extern. Maar waarom is dat? En belangrijker, is er een manier om dit te voorkomen?
3 soorten hersenen
Dit kunnen we herleiden naar de werking van ons brein. Wij mensen beschikken namelijk over 3 soorten hersenen (die met tussenpozen van 100 tot 200 miljoen jaar evolueerden).
Reptielenbrein
Om te beginnen hebben we onze hersenstam, ook wel het Reptielenbrein. Dit brein maakt dat je ’s ochtends wakker wordt, in slaap valt en herinnert je hart eraan dat het moet kloppen.
Middenbrein
Daarna is ons middenbrein ontstaan. Dit wordt ook wel het Zoogdierenbrein genoemd. Alle zoogdieren beschikken over dit brein. Het regelt onze lichaamstemperatuur, onze emoties en onze vecht- of vluchtreactie bij gevaar. Ons stressniveau wordt hier bepaald.
Cortex
Als laatste is er bij de mens een derde deel bij gekomen, de Cortex. Eigenlijk is dit deel het deel dat ons onderscheid van andere zoogdieren. Hier vinden we onze beschaving, ons gevoel voor kunst, wetenschap en muziek. Ons rationeel denken en onze impulsieve reacties vinden hier plaats.
Als we iets willen veranderen of ons creatieve denken een zetje willen geven, hebben we toegang tot de cortex nodig.
Helaas loopt de regeling tussen deze 3 onderdelen niet altijd vlekkeloos.
Een paar voorbeelden:
- Renate vindt dat ze moet afvallen en beslist dat ze daar nu mee gaat beginnen. Geen gesnaai meer. Prompt krijgt ze een onbedwingbare behoefte aan iets zoets of hartigs. En die zak chips die daar ligt? Die gaat echt wel op. Achteraf voelt ze zich waardeloos.
- Bij Joris in de organisatie worden belangrijke veranderingen doorgevoerd. Het bestuur besluit dat er zaken omgegooid moeten worden en gemotiveerd gaat hij daarmee aan de slag als Teamleider. Bij alles wat hij doet stuit hij op weerstand bij zijn afdeling. Niets gaat meer vanzelf en overal worden belemmeringen gezien in plaats van mogelijkheden. Hij begrijpt er niets van. Hoe krijg ik mijn team in beweging, vraagt hij zich af?
- Jij staat voor een belangrijke keuze die je ergens toch heel spannend vindt en ineens lijkt het alsof er niets meer doorkomt. Een black-out. Pas na de rust te hebben genomen, voel je dat er ruimte ontstaat om weer helder na te denken.
Amygdala, de hoofdrol
Als je een verandering wilt maar een blokkade voelt, is meestal het Zoogdierenbrein hier schuldig aan. In dit gebied zit namelijk onze amygdala die enorm belangrijk is voor ons overleven. Het bestuurt jouw vecht- of vluchtreactie. Het zet je aan tot actie. Om dit goed te kunnen waarborgen vertraagt het de doorgang naar de cortex zodat functies als ratio of creatief denken vertraagd worden. Logisch want deze functies kunnen het vechten of vluchten in de weg staan.
Van levensbelang bij een aanval van een beer, een vrachtwagen die jou niet ziet of een spookrijder die op je afkomt.
Het lastige is dat de amygdala bij elke verandering aanslaat. Alles wat afwijkt van wat jouw veilige routine. Elke verandering roept een bepaalde mate van angst op en die zorgt er weer voor dat de toegang naar onze cortex beperkt en soms afgesloten wordt.
Er zijn uitzonderingen
Er zijn overigens mensen die dit niet kennen. Bij sommige mensen wordt deze angst omgezet in een vorm van opwinding die hen nog productiever en gedrevener maakt. Helaas werkt dit bij het gros van de mensheid niet zo en wordt de toegang naar de cortex beperkt bij stress/angst.
Hoe blijft de amygdala slapen?
De kunst is dus om ervoor te zorgen dat het zoogdierenbrein niet actief wordt. Dat de amygdala blijft slapen. Maar hoe doe je dit?
Door hele kleine stappen met de minst mogelijke weerstand te zetten. Door dit consequent toe te passen kan je je cortex aanspreken zonder dat je zoogdierenbrein actief wordt. Naar mate je dit een tijdje doet zullen je hersenen nieuwe verbindingen aanleggen. Al snel zullen veranderingen nieuwe gewoonten worden. Na enkele weken zijn er nieuwe verbindingen en kunnen de volgende veranderingen sneller en met minder moeite doorgevoerd worden.
Verandering in organisaties
Maar wat doen we meestal in organisaties? We veranderen een heleboel en dat het liefst in zo kort mogelijke tijd. Een heel nieuwe structuur wordt opgetuigd en dit moet het dan helemaal zijn. Vervolgens verbazen wij ons over de weerstand bij de medewerkers (en ergens ook bij onszelf). Vreemd?
De weg naar succes met weinig weerstand is om deze stappen te volgen:
- Week je je creatieve blokkade los
- Leidt je de vecht of vluchtreactie om
- Creëer je nieuwe verbindingen tussen neuronen zodat de hersenen enthousiast het proces van verandering overnemen en je snel je doel bereikt.
Oefening in moeiteloos veranderen
Probeer het eens uit met een kleine verandering om te ervaren hoe het kan werken voor jou of je organisatie:
- Bedenk iets dat je graag zou veranderen
- Bedenk de kleinst mogelijke stap die je kan bedenken. Een stap die geen enkele weerstand bij je oproept (en bijvoorbeeld geen geld kost).
- Hou deze kleine stap enkele weken vol
- En voeg dan nog zo’n kleine stap toe.
- Na een tijdje zal je merken dat grotere stappen moeiteloos gezet kunnen worden omdat het Zoogdierenbrein geen zogenaamd gevaar herkent.
2 leestips:
- De Kunst van Kaizen door Robert Maurer
- Kaizen in Business door Robert Maurer
Robert Maurer beschrijft ontzettend goed wat Kaizen (letterlijke betekenis “goede verandering”) betekent en hoe we dit in kunnen zetten om veranderingen blijvend te realiseren. Deze boeken hebben ook als bron gediend voor dit blog.
Ik hoop je voor nu geïnspireerd te hebben om te gaan ervaren dat kleine stapjes vaak veel effectiever zijn dan de grote sprongen die wij denken te moeten maken in onze weg naar succes, geluk en gezondheid.
Hartelijke groet,
Can Kroezen-Cornelissen
